Andreas Olsen Loen

Garden og ætta. Sjurebruket i Loen 9 Eit nytt århundre med fridom og framgang

Andreas døydde 1908. Krig 1914, korndyrking

Dette året vart Andreas sjuk og i januar året etter døde han berre 28 år gamal. Det var eit tungt slag for ho Marte som sat att med garden og 3 born der den yngste ikkje var 2 år gamal. No kom det vel med at han Gamle Ola var frisk og arbeidsfør og ikkje meir enn vel 60 år gamal. Han tok no på seg alle pliktene med å halde garden i stand med det utearbeidet som fall pågarden. 'Men den store planen om Å få bygt nytt stovehus, måtte stå ut så lenge. Den steinensom var heimkøyrd til husmur vart liggjande i tunet og tente ikkje til anna enn leikeplass åtungane.

I august 1914 kom den første verdskrigen. Det var ei vanskeleg tid, med rasjonering og dyrtid. Alle vernepliktige menn måtte reise ut på nøytralitetsvakt, men dei elste klassane kom igjen strakst. På Sjurebruket var det ingen som var i den alderen. Men frå dei andre gardane måtte både menn og ungdom fare ut. Men freden vart berga for vårt land, og ingen frå Loen let livet på vakt. Berre Dagfinn Strand, ute frå Strand, som seinare kom med i Loen,sokn, miste livet medan han stod på vakt.

Det var sterkt spørsmål etter mat, og på slutten av krigen vart det tvangsdyrking av åker for å auka kornarealet. Sjurebruket måtte auke åkervidda med 3 dekar, og det vart prøvt å dyrke kveite. Og det synte seg at dei fekk både gode mengder og god kvalitet.

Før 1900 hadde dei slutta med tust til å banke kornet ut or halmen. I staden hadde ein fått truskemaskiner som ein snudde med hand. Der var det ei malmtunne med jarnpiggar som slo kornet ut av halmen når kornbanda var sende gjennom maskina.

Det var fire menneske til å snu maskina. Der var to sveiver, ei på kvar side, og så var det to menneske på kvar veiv. Dei stod mot kvarandre når dei snudde. Som oftast var det ein mann og ei kvinne på kvar sveiv. Kvar økt var frå 20 min. til ein halvtime, for kvar gong dei kvilde. Det var eit tungt arbeid så sveitten kom fram, og der var mykje støv så dei såg ut som feiarar i andletet med kvite render etter sveitten.

Det var dei sterkaste som vart sette på sveivene for å snu. Eldre folk og ungar var med i kornstålet og løyste opp kornbundelane og sende dei fram til han som la inn under maskina. Eit menneske raka halmen bort, og hivde korn og agner bort frå maskina. Det trengdest ei stor folkemengde, og dei gjorde som oftast bytearbein med kvarandre. Men somme sterke og framtøke lauskarar leigde seg bort for å snu maskina og fekk med det nokre kontante pengar, som det oftast var lite av.

Når dei var ferdige med truskinga, skulle kornet drøftast. Det vil seie få kornet reinska frå agnene. Der var det ei vifte inn i ei maskine, den snudde ein rundt med eit hjul som der var utveksling på slik at ein fekk stor fart på vifta. Ein auste kornet opp på eit brett og vinden frå vifta bles då agnene bort og kornet fall ned i eit trog som ein hadde under. Dette var lettare arbeid, så det var berre husets folk om dette.

I krigstida då det var så stor auke med korn,vart det prøvt med andre råder for truskinga. Ein prøvde då med vasskraft til å drive maskina. Ein sette opp ein turbin inne i Kverneveita der laksetroppa no er. Midt fram på Teigane ovanfor Isake hadde ein eit stort hjul med to snorgangar. Frå turbinen inne i Kverneveita og fram til vekselhjulet på teigane strama ein opp ei sterk jarnsnor. I den andre snorgangen hadde ein så ein liknande streng til den lada ein skulle truske. No sparde ein slitet med snuinga. Men det var lang veg, minst 500 m. Ofte gjekk strengen av, og då måtte dei avstad heile truskelaget og strekke snora for å få skøyte strengen.

Ein gjekk seg trøytt av dette og fekk seg tak i ein gamal oljemotor, som ein hadde mykje kluss og bal med, både med startinga og andre ting. Nekta han å gå så var det ingen som var serleg motorkunnige, og ein måtte hente han Danel Muri inn for å få han i gang igjen. Det var ikkje bil den gongen så det vart å køyre med hest, og då gjekk det meste av dagen før ein kom i gang igjen. Då det kom elektrisk kraft i 1920, kjøpte ein til truskelaget ein elektrisk motor. Etter nokre år så kjøpte ein og eit truskeverk, då fekk ein kornet reinska og direkte ned i sekkane frå truskeverket.

Tidlegare var det nytta ein mæle av tre som ein brukte til mål for å sjå kor mykje korn ein fekk. Etter at ein fekk truskeverk bar ein det i sekker på staburet og tømde det i dei oppsette børene (det er faste bingar oppsette av bord). Det stod ei på kvar side til å ha hommel og havre i. Elles hadde ein korn-såar der ein hadde kveite når ein dyrka det, og for det beste kornet som ein skulle bruke til såkorn.

Det var ei jamn utvikling med korndyrkinga, som gjorde arbeidet lettare etter som ein fekk nye maskiner og arbeidsmåtar. Korn vart det årvisst dyrka på kvar gard. Det var ikkje noko uår på korn, sjøl om avlinga ikkje var like god kvart år. Det hende og svert sjeldan at det stod på staur så lenge i uveret at kornet tok til å gro. Kornet mol ein sjøl, og dei hadde nok til flatbrød og grautemjøl, og elles ol dei fram ein eller to griser for året av heimeavla mjøl. Det var og vanleg å ha malt ståande eller korn til det. Etter 1900 vart ikkje det gjort på Sjurebruket, men dei følgde dei gamle brudlaupsskikkane.