Loen

Garden og ætta. Sjurebruket i Loen 6.Turistferdsla over Lovatnet

Hotell, turistbåtar og skysslag.1890-1905

I 1884 bygde Anders M. Loen (Markus-Anders) det første byggesteget til det som vart hotel Alexandra, og omlag på same tid kom Bruse Kvamme frå Sunnfjord og bygde Kvamme Hotell. Ved det auka ferdsla opp til Kjenndalsbreen og i 1890 vart det skipa eit lag av dei som budde kring Loenvatnet. Dei kjøpte då dampskipet "Gordon" på Breim. Det var ein Elias Reed som dreiv hotellet Gordon som åtte båten. Før vegen gjennom Våtedalen kom, gjekk ferdslevegen frå Sunnfjord over Breimsvatnet frå Førde til Red. Dette var ruta til Gordon på Breimsvatnet. Denne båten var 35 fot lang og kunne ta ca. 30-40 personar. 1891 var truleg første sesongen han gjekk på Loenvatnet. Trafikken var så stor at når det var turistbåtar på Loen måtte dei nytte store robåtar på slep etter dampbåten.

I 1890 åra tok dei første turistbåtane til å kome her til. Den engelske båten "The Midnight Sun" (Midnattsola) var den første turistbåten. Skipet gjekk berre til Stryn og ankra opp der den første tida, men etter ein sesong eller to, gjekk det inn og ankra opp på Loen. På denne tida var det skipa skysslag i Loen, der alle gardane frå Loen krins utan om Sande var med. Dei møtte fram med hest og kjerre ved dampskipsekspedisjonen og køyrde turistane til Loenvatnet. Etter 1906, då turistferdsla hadde auka og vegen mellom Loen og Stryn var ferdig kom også Rake, Oppheim, Marså og Strand med i skysslaget. Etter 1922, då vegen langsmed Loenvatnet var komen fram til gardane på Sande, vart og dei med. Det var då over 50 hestar som møtte fram med stolkjerre eller trille.

Det var og i 1890 åra at folket i Nesdal og Bødal tok til å arbeide opp køyreveg frå Kjanndalsanden til breen. Dei skipa då Lodalen skysslagi og møtte opp med hest og kjerre og køyrde turistane til breen. Markus Loen, som no var eigar av begge hotella i Loen, bygde restaurant i Kjenndalen.

Turisttrafikken fekk så stor oppsving at dampbåten Gordon vart for liten. I 1902 vart Gordon seld attende til Breim, der var han til 1908, då vart båten seld til Oskar Totland, og båten gjekk til Måløy, der var han nytta til fiskebåt. I 1917 vart båten ombygd ved Ellefsens mek. verkstad, og då vart dampmaskina utbytt, og Gordon gjekk då over til motordrift. Dampmaskina vart sett inn i Totlandsbua i Måløy.